CÁI ĐINH ỐC

Lời tác giả: Có lần tôi hỏi một ông chú: «Chú giàu thế rồi, tiền của ngồi không, ănđến đời chắt cũng chưa hết, làm sao chú cứ phải… ». Chú tôi bảo: «Chú chỉ là một cái đinh ốc trong một cỗ máy… »

Truyện ngắn PHẠM DŨNG

Năm sáu phóng viên đưa micrô vào trước miệng ông, khi ông vừa tuyên bố tặng toàn bộ số tiền năm trăm triệu mà ông vừa trúng số cho Quỹ vì người nghèo. Hình ảnh ông được Đài truyền hình ghi và phát trực tiếp trên toàn quốc.

Một phóng viên hỏi:
– Thưa ông, nghe nói ông đã sáu lần nhặt được của rơi và cả sáu lần ông đều trả lại cho người bị mất, và bây giờ ông lại hiến cả năm trăm triệu, điều gì đã khiến ông có hành động như vậy?

Ông đáp ngắc ngứ vì hồi hộp, và không quen nói trước đám đông:
– Tôi nghĩ là… là… Thực tình tôi… không… biết…

Một phóng viên gợi ý:
– Phải chăng ông thấy còn nhiều người đói nghèo và số tiền đó có thể góp phần giúp họ vượt qua khó khăn?

Ông đáp vội:
– Phải vậy. Nhiều người khác còn nghèo… Họ cần giúp đỡ.

Một phóng viên:
– Khi hiến tặng toàn bộ số tiền thưởng, ông có trao đổi với vợ không?
Ông đáp:
– Có, có chứ, vợ tôi cũng đồng ý. Chúng tôi làm việc gì cũng hỏi nhau.

Vợ ông ngồi ôm đứa con trước màn hình cùng mươi người hàng xóm, cảm động ứa nước mắt khi thấy ông trả lời như vậy.

Nhưng đấy là chuyện xảy ra cách đây một tuần, còn bây giờ ông đang cùng vợ và con ngồi trước một đống gạch đổ nát, hoang tàn. Nhà của ông bị cháy rụi cùng gần một trăm nóc nhà khác trong một vụ hỏa hoạn mà nguyên nhân chưa xác định rõ.

– Thế họ nói sao?

Vợ ông hỏi khi ông vừa bước vào dưới tấm nilông che tạm. Ông với lấy cái quạt nan quạt lấy quạt để, ngồi xệp xuống không trả lời vợ mà hỏi:
– Quạt ở đâu đấy?

– Bác Mười cho. Họ có đồng ý không?

– Không! – Ông đáp – Anh thấy họ cũng đúng.

Vợ ông nhăn nhó:
– Nhưng dù sao thì… Ai cũng biết là mới đây anh đã hiến tặng năm trăm triệu cơ mà.

Ông mệt mỏi:
– Số tiền đó đã được đem cho người nghèo hết rồi. Nhưng em yên tâm, họ bảo anh lên gặp ông Chủ tịch tỉnh, chắc ông ta sẽ đồng ý. Nhà mình là trường hợp đặc biệt.

– Thế thì anh đi đi!

– Có nước uống cho anh một miếng. Anh đi! Anh đi ngay đây! Anh không thể để con anh thất học được.

Ông chủ tịch tỉnh vừa bước từ ôtô xuống thì người đàn ông gặp rủi ro của chúng ta tiến lại gần:

– Thưa ông chủ tịch…

– Có việc gì…?

– Tôi là người đã hiến số tiền năm trăm triệu đồng trúng số cho Quỹ vì người nghèo, tôi muốn được thưa chuyện với ông…

Ông nói một hơi, mừng rỡ vì mình nói trôi chảy.

– À… Anh vào đây.

Trong nhà, người đàn ông trình bày. Chuyện cũng đơn giản. Nhà ông không may gặp hỏa hoạn. Ông muốn xin lại một phần tiền trong số tiền năm trăm triệu mà ông vừa hiến cho Quỹ vì người nghèo.

– Thế nhà anh đã nhận được tiền và đồ vật cứu trợ chưa? – Ông Chủ tịch hỏi.

– Dạ, rồi ạ. Mỗi nhà được hai trăm ngàn, một thùng mì tôm, nửa bao gạo và một ít chăn màn quần áo cũ. Ai nhận màn thì thôi chăn. Ai nhận chăn thì thôi màn.

Ông Chủ tịch tỏ vẻ hài lòng: Chính ông đã trực tiếp đôn đốc việc này và công việc đã có kết quả cụ thể.

Nhìn gương mặt chất phác của người đàn ông, ông Chủ tịch cảm thấy lòng mình trào lên một tình cảm thật xúc động: Chính nhờ những người như ông ta mà ngày xưa ông mới có thể hoạt động Cách mạng. Ông muốn ôm ghì ông ta như ôm một người bạn thân thiết, nhưng ông cố nén tình cảm. Ông có thể giúp gì được? Tiền ông ta hiến đã nhập vào công quỹ và đã chi phí hết, mà có còn đi nữa cũng không thể tùy tiện lấy ra được. Ông không muốn vờ vĩnh hứa hẹn để rồi người đàn ông này phải trông ngóng đi tới đi lui, hao tâm tổn sức. Bộ mặt lo âu của người đàn ông làm ông áy náy.

Ông nói bằng giọng cảm động:

– Thực tình tôi không thể ra lệnh lấy tiền công quỹ để chi cho anh được vì Nhà nước có những nguyên tắc của nó. Tôi chỉ có thể cho anh một triệu, đây là tiền của cá nhân tôi… Mong anh thông cảm.

Người đàn ông bất hạnh rưng rưng cảm động. Giá mà còn xoay sở được ông nhất định không nỡ lấy một triệu đồng của ông Chủ tịch. Được một người như ông Chủ tịch tiếp chuyện, được ông Chủ tịch coi như chỗ thân tình là ông mãn nguyện lắm rồi.

Khi nhận tiền, ông run run nói:
– Ông… Chủ… tịch… tốt… quá.

Ông vội bước khỏi ngôi nhà đó. Ông phải vội vì chỉ một tích tắc nữa thôi, nhìn gương mặt đầy cảm thông của ông Chủ tịch, ông sẽ không thể ngăn mình òa khóc.

Sau khi tiễn người đàn ông ấy ra về, ông Chủ tịch thoáng một chút thở dài. Ông ân hận vì trong số năm trăm triệu mà người đàn ông đã hiến tặng cho Quỹ vì người nghèo kia, các nhân viên của ông, bằng cách nào đó, đã đưa vào tài khoản cá nhân ông năm mươi triệu. Thực lòng ông không cần số tiền ấy bởi vì vợ ông đã chết, ông không có con, giàu có cũng chẳng để làm gì. Nhưng ông không thể làm khác. Ông chỉ là một cái đinh ốc trong một guồng máy. Guồng máy ấy đang quay tít. Nếu ông không bám chặt nó sẽ quăng ông đi. Biết đâu một ngày nào đó, chính ông lại chẳng rơi vào thảm cảnh bi đát giống như người đàn ông đáng kính nọ.