PHAN KHÔI BỊ 3 NĂM TÙ VÌ BÀI THƠ “DÂN QUẠ ĐÌNH CÔNG”

 

Vợ chồng nhà văn Phan Khôi

Phan Khôi có án 3 năm tù trong thời thực dân Pháp đô hộ, thì nhiều người biết, nhưng lý do, hình như  ít người biết rành rẽ  bằng nữ sĩ PHƯƠNG LAN (vợ nhà báo Bùi Thế Mỹ – 1908-1943) kể lại trong sách  NGUYỄN AN NINH 1899 – 1943 -NHÀ CÁCH MẠNG.

(Saigon, 1970, không đề tên nhà xuất bản, chỉ ghi giấy phép của Sở PHNT/ Bộ Thông tin VNCH cấp, số 4587 / ngày 15-10-1970).

Thực ra,  cách viết  sách sưu soạn còn lộn xộn;  nhưng  tư liệu  thì đầy ắp về đời tranh đấu sống động, cam go, mưu lược, chịu nhục khổ hình của Nguyễn An Ninh, và đề cập nhiều nhân vật khác liên hệ: Phan Văn Hùm, Tạ Thu Thâu, Nguyễn Phan Long, Bảo Lương – Nguyễn Trung Nguyệt, Hồ Hữu Tường, v. v.. .

Phương Lan – BÙI THẾ MỸ viết:
” …. Người ta chỉ nhắc đến bài thơ TÌNH GIÀ, một điệu thơ mới của ông…  còn bài DÂN QUẠ ĐÌNH CÔNG không một sách nào biết đến…
Ông Phan Khôi  thời đó còn là một nho sĩ chưa tên tuổi, thấy sự kiện đau lòng, tức tối, nhưng chẳng biết làm gì, nói gì, nên tức sự làm một bài thơ đăng báo mỉa mai sư kiện ấy (…)  Sau khi đăng tải lên rồi, ông bị bắt, cầm  tù  cũng khá lâu, chung một khám với Huỳnh Thúc Kháng và nhiều nhân sĩ khác”.

ĐƯỜNG BÁ BỔN
Saigon, Jan. 6, 2013
.

DÂN QUẠ ĐÌNH CÔNG

PHAN KHÔI

Mồng bẩy tháng bẩy năm Canh Thân (1920)
Chiếu lệ  bắc cấu qua sông Ngân
Hằng hà sa số cu-li quạ
Bay bổng về trời đường chảy quân
Hai bên bờ sông đậu lốc ngốc
Con thì kêu đói, con kêu nhọc
Bỗng nghe lịnh trời truyền khởi công
Nào con đầu cúi, con lưng còng
Thêm thầy Lý Bẻo đứng coi việc
Đụng đâu đánh đó, như bao bông
Ngán cho cái kiếp làm dân thiệt
Làm có ăn không, chết cho chết !
Cần có kêu Trời, Trời chẳng nghe
Một con bay lên đứng diễn thuyết: *
Hỡi đồng bào nghe tôi nói đây !
Dân quyền thạnh nhất là đời nay
Việc mà chẳng phải việc công ích
Không ai có phép đem dân đày
Trối kệ Hoàng Ngưu với Chúc Nữ
Qua được thời qua không thời chớ ?
Quốc dân ô thước tội tình gì ?
Mà bắt  xâu bơi làm khổ sở
Anh em ta, hề, về quách thôi !
Luôn thể kéo nhau vào cửa Trời
Động trống đăng vân, ầm đế tọa
Ngai vàng bệ ngọc rung rinh rơi
Nghe tin dân Quạ nổi cách mịnh
Đường xa xa xuôi, việc nặng nề
Phần lũ con thơ, ở nhà  khóc
Trời sai Thiên Lôi ra thám thính
Đầu đen, máu đỏ quyết hy sinh
Ngừng búa Thiên Lôi không dám đánh
Năm nay bỗng thấy chiếu Trời ra
Đánh chữ đại xá trời ban tha
Dân quạ ở đâu về ở đó
Từ nay khỏi bắc cầu Ngân Hà

Ờ té ra :

Mềm thì ai  cũng cắn
Rắn thì trời cũng nhả
Hàng hà sa số cu li quạ
Bay về hạ giới kêu KHÁ ! KHÁ !

______

* Huỳnh Tân là một nông dân đứng đầu diễn thuyết chống thuế nặng, làm xâu – bị Pháp hạ sát. Trương Tuần làm bài văn truy điệu rất hay thời bấy giờ.
(Chú thích của PHƯƠNG LAN – BÙI THẾ MỸ )

Nguồn Blog Thế Phong