HỌA SĨ THÀNH CHƯƠNG VÀ KÝ HỌA CHIẾN TRƯỜNG

(30.4.1975 – 30.4.2012)

Bên cầu phao Đông Hà

Với nhiều người, hội họa là một cách nhận thức thế giới, nhưng với họa sĩ Thành Chương hội họa là “một cách để yêu thế giới”, và ông đã rất giữ lời trong suốt hành trình sáng tạo và trải nghiệm cùng hội họa nói riêng và nghệ thuật nói chung.

Thế giới trong hội họa của Thành Chương đầy màu sắc tươi sáng, thần thái nhân vật dân gian ngộ nghĩnh, biến hoá trong những đường nét góc cạnh và sắc màu hiện đại. Nói như nhà phê bình nghệ thuật Bùi Như Hương thì tác phẩm của ông là “tranh dân gian Việt Nam hiện đại” và ông là người “Bắc cầu nối bản sắc dân gian Việt Nam với tính đồ hoạ hiện đại Quốc tế”.

Hơn một thập kỷ nay, tên Thành Chương xuất hiện dày đặc trên các phương tiện truyền thông không chỉ ở vài trò là một nghệ sĩ luôn có những triển lãm đặc sắc nhất, những bức tranh đắt giá nhất, họa sĩ giàu có nhất án nhờ bán tranh, tranh được bán ra nước ngoài nhiều nhất… mà ông còn được quan tâm đặc biệt trong vai trò của ông chủ của Việt Phủ Thành Chương – một công trình không gian Văn hoá thuần Việt mà ông đã tiêu tốn những khoản tiền không nhỏ từ bán tranh, cùng những tài sản khác… trong hơn mười năm qua. Thành Chương cho rằng đây là “một tác phẩm nghệ thuật sắp đặt” lớn trong cuộc đời mình.

Ngoài những thành công trong lĩnh vực hội họa đương đại, có lẽ ít người biết được họa sĩ Thành Chương còn có một “gia tài” khá phong phú, đó là những bức ký họa chiến trường mà ông đã lưu giữ được những ngày còn đang là một người lính… Cuộc trò chuyện dưới đây giữa P.V Báo Văn nghệ với họa sĩ Thành Chương sẽ phần nào đề cập nội dung này.

P.V: chỉ cần là một người quan tâm một chút đến hội hoạ nước nhà, là có thể nhận ngay ra tranh Thành Chương trong vô vàn những bức tranh khác. Tranh của ông thực sự rất đặc biệt và ông cũng sớm giành được nhiều giải thưởng Quốc tế, song vì sao ông cứ quanh quẩn ở Hà Nội vậy? Sao ông không mua một căn nhà ở Mỹ, Sing… Như nhiều hoạ sĩ Việt Nam nổi tiếng khác?

Hoạ si THÀNH CHƯƠNG: Tôi không phải là người thích quanh quẩn một chỗ. Tôi rất thích đi và hay đi lắm. Tôi đi và triển lãm ở nước ngoài nhiều: Singapore, Hồng Kông, Hàn Quốc, Nhật Bản, Malaysia, Đan Mạch, Thụy Sĩ… nhưng chỉ vài ngày thôi là lại về Hà Nội rồi, không thể xa Hà Nội lâu được. Thôi cũng không thể sống ở một nơi nào khác. Hà Nội là thủ đô, nơi hội tụ tất cả những tinh tuý của đất nước. Và những tinh tuý ấy ở thủ đô lại được nâng lên một tầm cao hơn, đó là văn minh – sang trọng. Tôi không nhớ chính xác về số lượng, có một số bức về phố cổ, bến sông Hồng, thiếu nữ Hà Nội… Nhưng tôi luôn muốn những tác phẩm của mình có được tinh thần ấy của Văn hoá Hà Nội. Những cảm hứng sáng tác về Hà Nội thường đến với tôi khi xa Hà Nội. Hồi nhỏ đi sơ tán, hồi là lính ở chiến trường, rồi những chuyến đi nước ngoài… những lúc như vậy, Hà Nội nhớ nhung lắm, Hà Nội thương yêu lắm… và khi ấy muốn vẽ lắm.

P.V: Để cập nhật đề tài những bức ký hoạ ông thực hiện những năm tham gia kháng chiến chống Mỹ (1967-1975), phải chăng trong điều kiện chiến tranh khốc liệt, ký hoạ là môt hình thức “tác chiến” có nhiều lợi thế hay còn nhưng lý do nào khác?…

Hoạ sĩ Thành Chương: Ngay từ hồi nhỏ, bố tôi, nhà văn Kim Lân đã truyền cho tôi tình yêu hội hoạ và những người Thày dạy tôi học vẽ là Nguyễn Sáng, Bùi Xuân Phái , Nguyễn Tư Nghiêm… sau đó tôi vào học trường cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam, hệ năng khiếu đặc biệt. Khi đất nước có chiến tranh tôi Đa tình nguyện nhập ngũ. Trong những năm tháng tham chiến chống Mỹ rất khốc liệt cùng đồng đội, từng giây phút giành giật giữa sự sống với cái chết, hình ảnh những chiến sĩ giải phóng anh dũng quả cảm trong bom rơi, đạn nổ luôn là hình ảnh đẹp mà cảm phục, yêu quý và ghi lại.

Phải nói rằng, trong điều kiện chiến tranh, ký hoạ là phương tiện tốt nhất để ghi lại một cách chân thực nhất những hình ảnh hào hùng đó. Tôi đã vẽ hàng trăm bức ký hoạ ở chiến trường với hoạ danh Trường Thanh trong điều kiện vô cùng ngặt nghèo cả về thời gian và hoàn cảnh. Nhưng dù ở bất cứ hoàn cảnh nào, tình yêu cuộc sống, tình yêu nghệ thuật vẫn luôn là động lực để tôi sống và vẽ. Tôi đã bán rất nhiều tranh nhưng những bức ký hoạ ở chiến trường thì không bao giờ bán cả. Đó là nhưng chứng nhân lịch sử của những năm tháng hào hùng của dân tộc, của cá nhân tôi cùng đất nước mà lúc nào xem lại tôi cũng rất xúc động. Hiện những bức hoạ này tôi vẫn đang lưu giữ ở nhà riêng, khong chỉ như những tư liệu ghi chép, mà còn như những kỷ vật của một thời…

P.V: Đối với ông “Ký hoạ chiến trường” đóng vai trò như thế nào trong hành trình sáng tạo nghệ thuật cũng như cuộc sống cấp nhân của ông sau này?

Hoạ sĩ Thành Chương: Đã từng trải qua những năm tháng khốc liệt trong chiến tranh, tôi hiểu cái giá phải trả cho cuộc sống thanh bình bây giờ. Chính vì thế tôi muốn dùng nghệ thuật của mình để ca ngợi cuộc sống thanh bình, hoà bình của đất nước hôm nay. Vì đó là thành quả mà dân tộc chúng ta phải trả bằng máu và nước mắt. Tôi cũng bao giờ vẽ lại những ký ức chiến tranh, mặc dù đôi khi nó cũng ám ảnh tôi. Tôi luôn vẽ những bức tranh về cuộc sống giản dị, yên ả…

P.V: Trong một bài trả lời phỏng vấn, Bà Ngô Hương, vợ ông đã nói rằng: ngay từ những lần gặp đầu, bà đã cảm nhận được đằng sau những câu chuyện hài hước, vui vẻ mà ông luôn làm rôm rả những buổi trò chuyện với bạn bè, đồng nghiệp là một nỗi buồn, cô đơn sâu thẳm bên trong. Tôi tin rằng Bà ấy cảm nhận đúng và rất hiểu ông…

Hoạ sĩ Thành Chương: Sinh ra ở đời, ai chẳng có nỗi buồn và sự cô đơn. Nếu có khác thì chỉ là cái cách họ sống và vượt qua nó thế nào mà thôi. Và tôi đã chọn được cách sống tốt cho riêng mình để cuộc sống này thành có nghĩa. Đã hơn nửa thế kỷ cầm bút vẽ, cho đến giờ điều duy nhất để nói chỉ có thể là số phận, và thật may mắn là tôi lại vô cùng yêu cái số phận đó. Vừa là số phận, vừa là tình yêu thì chắc là nó sẽ gắn bó đến hết đời mình rồi.

Đ/C Ka Liên du kích buôn Phu Nư (1972)

Đ/C Ngô Xuân Hòa – A trưởng A5 – C4 (1970)

Nghỉ lại trong rừng Thừa Thiên (1970)

Hành quân qua cứ điểm Cồn Tiên (1972)

Vượt qua bãi bom B52 Đường 9 (1970)

Đánh chiếm Ái Tử (1972)

Đào hầm (1970)

Hàng vào (1973)

BTV.Vũ Thanh Nhàn
Theo nguồn Tuần Báo Văn Nghệ (Hội NV)
Minh Anh thực hiện

(Bài do Vũ Thanh Nhàn gửi)